Zachowek to termin, który w prawie spadkowym odgrywa kluczową rolę, szczególnie w sytuacjach, gdy rozdzielanie majątku po zmarłym nie odbywa się w sposób, który byłby sprawiedliwy wobec wszystkich potencjalnych spadkobierców. Jest to świadczenie pieniężne, które ma na celu zapewnienie ochrony finansowej dla osób najbliższych zmarłego, które zostały pominięte w testamencie lub otrzymały w spadku mniej, niż wynikałoby to z ich ustawowych praw. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej, czym dokładnie jest zachowek, kto ma prawo się o niego ubiegać oraz w jakich okolicznościach może być przyznany.
Podstawowe informacje o zachowku
Zachowek stanowi pewnego rodzaju „bezpiecznik” dla osób, które zgodnie z prawem powinny być w pierwszej kolejności uwzględnione w dziedziczeniu majątku po zmarłym, ale z różnych przyczyn (np. na skutek testamentu) zostały pominięte lub otrzymały znacznie mniejszą część spadku. Prawo do zachowku przysługuje zazwyczaj najbliższym członkom rodziny: dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom zmarłego, jeśli ten nie pozostawił potomstwa. Wartość zachowku jest obliczana jako pewien procent wartości spadku, do którego spadkobierca miałby prawo, gdyby dziedziczenie odbywało się na zasadach ustawowych, bez uwzględnienia testamentu.
Wysokość tego procenta zależy od stopnia pokrewieństwa oraz od tego, czy osoba uprawniona do zachowku jest w stanie utrzymać się samodzielnie. W przypadku dzieci zmarłego, które nie osiągnęły jeszcze pełnoletności lub są niezdolne do samodzielnej egzystencji z powodów zdrowotnych, prawo do zachowku jest szczególnie mocno chronione.
Kiedy można się ubiegać o zachowek?
Ubieganie się o zachowek jest możliwe w sytuacji, gdy osoba uprawniona do niego została pominięta w testamencie lub otrzymała w spadku mniej, niż wynikałoby to z jej ustawowych praw. Ważne jest, aby pamiętać, że roszczenia o wypłatę zachowku podlegają określonym terminom przedawnienia. Zgodnie z polskim prawem, termin ten wynosi pięć lat od dnia ogłoszenia testamentu. Oznacza to, że po upływie tego okresu, roszczenie o zachowek może zostać uznane za przedawnione, a tym samym – utracić swoją moc prawną.
Proces ubiegania się o zachowek rozpoczyna się od ustalenia wartości spadku, co może wymagać przeprowadzenia inwentaryzacji majątku zmarłego. Następnie, na podstawie tej wartości oraz stopnia pokrewieństwa z zmarłym, obliczana jest kwota przysługującego zachowku. W przypadku, gdy spadkodawca pozostawił testament, konieczne może być również zbadanie jego ważności oraz zgodności z obowiązującymi przepisami prawa.
Warto zaznaczyć, że roszczenie o zachowek może być skierowane przeciwko osobie, która jest spadkobiercą ustawowym lub testamentowym, a w przypadku, gdy spadek został już podzielony – przeciwko wszystkim spadkobiercom. W sytuacji, gdy spadkobiercy nie chcą dobrowolnie wypłacić zachowku, jedyną drogą do jego uzyskania może być postępowanie sądowe.
Podsumowanie
Zachowek jest ważnym elementem prawa spadkowego, który zapewnia ochronę finansową dla osób najbliższych zmarłego, które mogłyby zostać niesprawiedliwie pominięte w procesie dziedziczenia. Dzięki niemu, nawet jeśli zmarły w testamencie wyraził życzenie, aby jego majątek został rozdzielony w sposób odbiegający od ustawowych zasad dziedziczenia, najbliżsi członkowie rodziny mają zapewnioną pewną minimalną część spadku. Proces ubiegania się o zachowek wymaga jednak znajomości obowiązujących przepisów oraz często – skorzystania z pomocy prawnej, aby skutecznie dochodzić swoich praw.